تحلیل محتوای روزنامههای سراسری در شش ماهه اول سال جاری که از سوی دفتر مطالعات و برنامهریزی رسانهها منتشر شدهاست نشان میدهد مسایل سیاسی خارجی، مقولات اقتصادی عام و نیز رفاه و تأمین اجتماعی موضوع مهمترین تیترهای صفحه اول روزنامههای سراسری در این دوره بوده است.
در مقدمه این گزارش با اشاره به این که کارکرد خبری مطبوعات در جامعه کنونی، اهمیت غیرقابل انکاری یافته آمده است: شرایط خاص ملی، منطقهیی و جهانی و همچنین پیچیدگی اوضاع سیاسی بر اهمیت کارکرد خبری مطبوعات افزوده است.
روزنامهها به دلیل وابستگیهای ایدئولوژیک و حزبی خود از زوایای فکری مختلفی به تحولات جامعه مینگرند و در انعکاس و برجستهسازی این تحولات و رویدادها به شیوههای مختلف عمل میکنند. برخی دیدگاههای انتقادی، فعالیت خبری رسانهها را بخشی از فعالیتهای ایدئولوژیک احزاب تلقی کرده و خبر را محصول مصنوع ایدئولوژی میدانند و برخی دیگر نیز انعکاس رویدادها در رسانههای خبری را، فرآیند بازسازی رویدادها تلقی کرده و تولید و انتشار اخبار را تحت عنوان «بازنمایی» یا بازنمود و به معنای ارایه رویدادها از نگاه خاص و در واقع بازسازی رویدادها قلمداد میکنند.
طبق این گزارش، علاوه بر این محتوای خبری روزنامهها را از حیث ثبت و ضبط رویدادها میتوان به نوعی «تاریخنگاری» نیز تلقی کرد. روزنامهها از آنجایی که رسانهای مکتوب محسوب میشوند با درج اخبار در واقع به ثبت رویدادها در تاریخ کمک میکنند. همچنین امروزه مطبوعات یکی از منابع مطالعات تاریخی نیز محسوب میشوند و از این حیث یک سند تاریخی به شمار میآیند.
بدین ترتیب به نظر میرسد مطالعه مطبوعات و روزنامهها و تحلیل محتوای آن ها در رسیدن به دو هدف شناخت وقایع و رخدادهای یک دوره زمانی خاص و درک دیدگاههای ایدئولوژیکی موجود نسبت به رویدادهای هر دوره بهطور همزمان کمک میکند، ضمن اینکه مطالب درج شده در یک روزنامه دارای وزن یکسانی نیستند و روزنامهها نیز در همه مطالب خود به جهتگیری ایدئولوژیک نمیپردازند.
در هر روزنامه برخی قالبهای ارایه خبر و مطلب مهمتر از بقیه بوده و روزنامهها و خوانندگان آنها نیز به این قالبها اهمیت بیشتری میدهند که مهمترین قالبهای ارایه خبر و مطلب درهر روزنامه تیترهای اصلی صفحه اول، سرمقالهها و یادداشتها، ستونهای ویژه و تیترهای اصلی صفحات اختصاصی هستند.
در این تحقیق، موضوع مهمترین تیترهای صفحه اول روزنامهها در دوره مورد بررسی مسایل سیاسی خارجی و پس از آن بهترتیب مقولات اقتصادی عام و نیز رفاه و تأمین اجتماعی اختصاص داشته و مسایل سیاسی خارجی، مقولات دینی - ارزشی و عملکرد و برنامههای دولت بیش از موضوعهای دیگر در سرمقالهها و یادداشتهای اصلی روزنامهها مطرح شدهاند.
طبق این گزارش موضوع پیامهای تلفنی خوانندگان که در روزنامههای سراسری بهار و تابستان سال جاری منتشر شده بیش از هر چیز به تورم، مسکن، تأمین اجتماعی، مسایل شهری و عملکرد و برنامههای دولت اشاره داشته است، ضمن این که مسایل سیاسی خارجی و پس از آن به ترتیب پرونده هستهیی ایران، انتخابات و عملکرد و برنامههای دولت بیش از موضوعهای دیگر در ستون اخبار ویژه روزنامهها مطرح شدهاند.
بر اساس آنچه در این گزارش آمده است مهمترین موضوعات در حوزه اخبار و یادداشتهای اقتصادی در مجموع به ترتیب به امور مالی و بانکی، نفت، بنزین، انرژی و مسکن بیش از سایر موضوعها پرداخته است.
طبق این گزارش همچنین در حوزه مهمترین اخبار خارجی نیز جنگ و خشونتهای سیاسی و پس از آن امور سیاسی داخلی کشورها و سیاست خارجی آنها بیش از موضوعات دیگر برجسته شده و سینما، دین، ارزشهای انقلاب و برنامههای صدا و سیما هم مهمترین موضوعات مطروحه در بخش اخبار فرهنگی بودهاند.
اخبار و مطالب برجستهشده در روزنامهها بیشتر با جهتگیری مثبت و پس از آن بهترتیب با جهتگیری منفی و خنثی انعکاس یافتهاند که در بخش مطالب دارای جهتگیری مثبت در مجموع مقولات دینی - ارزشی، مسایل اقتصادی عام و سیاست خارجی کشور و در بخش جهتگیری منفی مسایل سیاسی خارجی و پس از آن بهترتیب عملکرد و برنامههای دولت، پرونده هستهیی ایران، تورم، مسکن و تأمین اجتماعی بیش از سایر موضوعها در روزنامهها برجسته شدهاند.
بنا بر اعلام جهتگیری کلی اخبار و مطالب برجستهشده نسبت به دولت بیشتر خنثی و پس از آن به ترتیب منفی و مثبت بودهاست که در بخش مطالب دارای جهتگیری مثبت نسبت به دولت در مجموع عملکرد و برنامههای دولت، رفاه و تأمین اجتماعی و همچنین مقولات اقتصادی عام و در بخش جهتگیری منفی عملکرد و برنامههای دولت و پس از آن به ترتیب تورم، مسکن، تأمین اجتماعی و مقولات اقتصادی عام بیش از موضوعهای دیگر در روزنامهها برجسته شدهاند.
در این گزارش همچنین محل رویداد نزدیک به سهچهارم اخبار و مطالب برجسته شده در روزنامهها داخل کشور و پس از آن به ترتیب فلسطین، سوریه، لبنان و اروپا ذکر شده و از مسوولان حکومتی (اعم از مسوولان نظامی، انتظامی، اجرایی، قضایی و نمایندگان مجلس)، رییس جمهوری و مقام معظم رهبری به عنوان شخصیتهای اصلی مهمترین اخبار و مطالب روزنامهها یاد شده است.
براساس آنچه در این گزارش آمده است سرویس خبر روزنامهها، سایتهای داخلی، ایسنا و فارس بیش از سایر منابع خبری بهعنوان منبع مهمترین اخبار و مطالب ذکر شدهاند، ضمن اینکه عکسهای سیاسی داخلی، عکسهای اجتماعی و تصویر رییسجمهوری موضوع عکس اصلی صفحه اول روزنامههای سراسری را در مدت زمان مورد بررسی تشکیل دادهاند و در دوره مورد بررسی میانگین کل حجم آگهی در هر شماره از روزنامهها 86/4 صفحه بوده است.
